Słownik pojęć Sofii - tyflopedagog, surdopedagog, oligofrenopedagog, biofeedback, integracja sensoryczna itp.

Słownik pojęć

SI – Integracja sensoryczna - Nieprawidłowa integracja sensoryczna przejawia się zaburzeniami, które dotyczą nieprawidłowości w zakresie przetwarzania bodźców sensorycznych w obrębie następujących systemów: czuciowego ( dotykowego i proprioceptywnego), przedsionkowego, słuchowego, wzrokowego, węchowego i smakowego. Objawy diagnozuje się już od okresu niemowlęctwa. Dysfunkcje mogą być rozpoznawane u dzieci w normie intelektualnej z trudnościami w uczeniu się, z niepełnosprawnością intelektualną, ruchową autyzmem, Zespołem Aspergera, Zespołem Downa, nadpobudliwością psychoruchową, ADHD, mózgowym porażeniem. Dysfunkcje integracji sensorycznej wpływają na uczenie się, zachowanie i rozwój społeczno- emocjonalny dziecka.

Choroby przewlekłe - depresja, schizofrenia, zaburzenia tikowe, zaburzenia lękowe, zaburzenia odżywiania.

Sytuacja traumatyczna – stan psychiczny lub fizyczny wywołany działaniem realnie zagrażających zdrowiu życiu czynników zewnętrznych ( przyroda, ludzie), prowadzący często do głębokich i długo utrzymujących się zmian w funkcjonowaniu człowieka, które wyrażają się w zaburzeniach somatycznych i psychicznych.

Sytuacja kryzysowa - – zbieg zdarzeń, okoliczności i zachowań, które zakłócają normalny tryb funkcjonowania państwa, społeczeństwa, człowieka; sytuacja kryzysowa może być spowodowana jednym zdarzeniem traumatycznym bądź ujawnić się jako konsekwencje długotrwałych mini kryzysów ( zaniedbań, konfliktów) w sferze wychowawczej, edukacyjnej, psychologicznej, ekonomicznej, organizacyjnej.

Niepowodzenia edukacyjne – wyraźne rozbieżności między celami edukacji a osiągnięciami szkolnymi uczniów kształtowaniem się negatywnego stosunku młodzieży wobec wymagań szkoły; najbardziej ewidentne to: drugoroczność, wieloroczność, wypadnięcie z systemu.

Trudności adaptacyjne – mogą być związane z różnicami kulturowymi, ze zmianą środowiska edukacyjnego, w tym związanych z wcześniejszym kształceniem za granicą.

Niepełnosprawności – to osoby z niepełnosprawnością umysłową w stopniu lekkim, umiarkowanym lub znacznym, uczniowie niewidomi i słabowidzący, uczniowie niesłyszący i słabosłyszący, uczniowie z autyzmem w tym z zespołem Aspergera, uczniowie z niepełnosprawnością , w tym z afazją czy mózgowym porażeniem dziecięcym.

Niepełnosprawności sprzężone – występowanie u dziecka niesłyszącego lub słabo -słyszącego, niewidomego lub słabowidzącego, z niepełnosprawnością ruchową, z niepełnosprawnością intelektualną albo z autyzmem co najmniej jeszcze jednej z wymienionych niepełnosprawności.

Niedostosowanie społeczne – dzieci i młodzież niedostosowana społecznie pozostają w wyraźnej opozycji do wartości społecznych oraz norm obyczajowych, moralnych i prawnych, a skutkiem ich zachowań jest szeroko rozumiana destrukcja istniejącego ładu społecznego.

Zagrożenie niedostosowaniem społecznym – dzieci i młodzież zagrożone niedostosowanie społecznym cechują się powtarzającymi się i utrwalonymi wzorcami zachowań dyssocjalnych, agresywnych lub buntowniczych, które mogą doprowadzić do przekroczeń norm społecznych i oczekiwań dla danego wieku.

Zaburzenia komunikacji językowej – to są zaburzenia języka ( zaburzenia składni, trudności w opanowaniu form gramatycznych, trudności z organizacją tekstu, kłopot z nabywaniem nowego słownictwa, trudność w używaniu zwrotów adekwatnie do sytuacji, nieumiejętność spójnego wypowiadania się); zaburzenia mowy dotyczące ( artykulacji, czyli nieprawidłowego wymawiania głosek, fonacji, czyli mówienie z dużym wysiłkiem czy mówienie bardzo głośne; płynności mowy, czuli np. jąkanie się, zacinanie się) .

Funkcje poznawcze ( Procesy poznawcze) – zespół procesów, dzięki którym odbiera się informacje z otoczenia: uwaga, pamięć, wrażenia i spostrzeżenia, orientacja w schemacie ciała i przestrzeni, myślenie.

Integracja percepcyjno- motoryczna – współdziałanie procesów poznawczych i czynności ruchowych, np. przy pisaniu ze słuchu- uwaga, analiza i synteza wzrokowa i słuchowa, oraz ruch ręki piszącej.

Inteligencja ogólna – jest wypadkową inteligencji werbalnej ( słownej) i niewerbalnej ( bezsłownej, praktyczno- technicznej); można ją zmierzyć za pomocą różnych skal inteligencji, np. D. Wechslera ( WISC- R).

Percepcja słuchowa ( Funkcje słuchowo- językowe) – związane są ze słuchem fonemowym oraz umiejętnościami fonologicznymi ( analiza i synteza głoskowa i sylabowa – rozkład wyrazów na głoski i sylaby oraz ich scalanie) a także pamięcią słuchową; zaburzenia tych funkcji są związane z nieprawidłowym działaniem analizatora słuchowego i mogą objawiać się: trudnością odróżniania podobnych głosek ( np. z-s, g-k, d-t ), trudnościami w dokonywaniu analizy i syntezy głoskowej słów oraz opuszczaniem lub myleniem liter, końcówek wyrazów, przestawianiem liter, trudnościami w zapisywaniu zmiękczeń, różnicowaniu głosek i-j.

Słuch fonemowy – zdolność wyróżniania głosek oraz różnicowania głosek podobnych w słyszanych słowach, np. bułka- półka.

Analiza i synteza – rozkładanie na części i scalanie materiału wzrokowego ( obrazki, wyrazy) lub słuchowego ( dźwięki, zdania, słowa) w celu budowania całości obrazu, słowa; dokonuje się na poziomie mózgu.

Percepcja wzrokowa ( Funkcje wzrokowe) - analiza i synteza wzrokowa materiału konkretnego ( obrazków, kształtów) lub abstrakcyjnego ( teksty, zdania, wyrazy) oraz pamięć wzrokowa; zaburzenia tych funkcji związane są z nieprawidłowym działanie analizatora wzrokowego i mogą objawiać się: myleniem liter o podobnym kształcie ( np. a-o, l-t-ł, m-w-n), myleniem liter podobnych ale o różnym kierunku ( b-p-g-d; m- w; n-u), gubieniem elementów graficznych liter ( ogonki, kreski, kropki), błędami typowo ortograficznymi.

Koordynacja wzrokowo – ruchowa – współpraca oka i ręki, umożliwia wykonywanie precyzyjnych ruchów rąk pod kontrolą wzroku, np. rysowanie i pisanie, łapanie)

Deficyty rozwojowe ( Dysfunkcje, parcjalne lub fragmentaryczne zaburzenia rozwoju) są konsekwencją minimalnych zmian w centralnym układzie nerwowym ( mózgu):

Lateralizacja – dominacja czynności ruchowych jednej ze stron ciała ( najczęściej prawej ręki, nogi, oka, ucha), związana z dominacją jednej z półkul mózgowych; rodzaje lateralizacji: l. nieustalona ( oburęczność, obuoczność) czyli brak dominacji i niejednorodna – np. dominacja lewego oka i prawej ręki – nie może być traktowana jako objaw patologii, jednak wśród uczniów z dysleksją przypadków skrzyżowanej lateralizacji jest istotnie więcej niż wśród dobrze czytających.

Obniżona sprawność manualna – niska sprawność ruchowa rąk; charakterystyczne jest np. późne nabywanie umiejętności związanych z samoobsługą ( ubieranie się, zapinanie guzików, wiązanie sznurowadeł), trudności w posługiwaniu się nożyczkami; niska sprawność manualna pociąga za sobą obniżony poziom graficzny pisma ( obniżona sprawność grafomotoryczna), wolne tempo pisania, nieestetyczny wygląd zeszytów; dzieci z obniżoną sprawnością manualną szybko się męczą przy pracach graficznych i pisaniu.

Zaburzenia orientacji przestrzennej – brak orientacji w prawej i lewej stronie ciała oraz w kierunkach w przestrzeni ( w lewo, w prawo, niżej, wyżej, w przód, w tył, nad, pod, itp.); związane są z nimi trudności w rysowaniu ( niewłaściwe proporcje i rozplanowanie rysunku), czytaniu ( przestawianie liter i cząstek wyrazów, przeskakiwanie linijek), w pisaniu ( rozplanowanie kartki, mylenie liter i cyfr o podobnych kształtach, pisanie od prawej do lewej strony).

Myślenie przyczynowo- skutkowe – umiejętność wskazywania następstw określonych sytuacji, wyszukiwania przyczyn pewnych stanów rzeczy, porządkowania zdarzeń, np. w układaniu historyjek obrazkowych.